زمانی که یک شخص مال خود را وقف می‌کند، عموما فرد یا افرادی به عنوان متولی آن مشخص خواهند شد که وظیفه نگهداری، صیانت، جمع آوری درآمدها و … را بر عهده دارند. غالبا مشخص کردن این تولیت و البته بهره‌مندی از آن می‌تواند شرایط خاص خود را داشته باشد. متاسفانه اکثریت متقاضیان، نحوه اثبات تولیت مال وقفی را ندانسته و آگاهی شان در این رابطه بسیار محدود می‌باشد. همین عامل هم می‌تواند زمینه سوء استفاده از آنها و البته بروز مشکلات حقوقی دیگر را افزایش دهد. ما در ادامه این مقاله سعی کرده‌ایم تا مرور واضحی بر روی آن داشته و جنبه‌های مختلفش را خدمت شما عزیزان بیان کنیم. لذا اگر شما هم درگیر دعاوی مرتبط با اثبات تولیت مال وقفی بوده یا در این رابطه سوالی دارید، حتماً ما را همراهی فرمایید.
منظور از تولیت مال وقفی چیست؟
اولین موردی که بایستی با آن آشنا شوید، مفهوم و ماهیت متولی است. در حالت عرف، منظور از متولی، مسئول مال وقفی است. او مدیر موقوفه بوده و بایستی نسبت به صیانت و اداره کردن آن اقدام کند. همین عامل هم سبب شده تا وظایف و اختیارات مختلفی برای او تعیین شود. در قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف، فرد متولی به عنوان امین مال وقف شده معرفی می‌شود. لذا او اختیارات جامعی در این زمینه داشته و البته در رابطه با سرنوشت و منافع مال موقوفه هم مسئولیت تمام دارد.
تولیت مال وقفی چگونه مشخص می شود؟
یکی از شاخص‌ترین دعاوی که در رابطه با تولیت مال وقفی وجود دارد، نحوه مشخص شدن و اثبات آن است. عموماً چند راهکار مشخص برای تعیین تولیت مال وقفی وجود دارد. راه اول این است که شخص واقف می‌تواند خود یا فرد دیگری را برای مدت زمان مشخص یا به صورت مادام العمر به عنوان متولی مال موقوفه تعیین سازد.
از طرفی دیگر شخص واقف می‌تواند فرد دیگری را به عنوان متولی مال موقوفه قرار داده و مانع از عزل او در تمام مدت حیاتش شود. البته شخص واقف می‌تواند به جای یک نفر، چند فرد مختلف را نیز به عنوان متولی مال موقوفه خود معرفی سازد. البته باید این مورد را خاطرنشان کنیم که هیچ کدام از آنها نمی‌توانند دیگری را عزل کنند.
در حالت دوم، اموال موقوفه‌ای که متولی مشخصی ندارند و واقف فرد معینی را به عنوان متولی آنها معرفی نکرده، در دایره اختیارات ولی فقیه قرار می‌گیرند که بر مبنای قانون ۸۱ مدنی ایران، وظایف مربوط به آن بر عهده سازمان حج و امور خیریه قرار گرفته است. به بیان ساده‌تر، اموال موقوفه‌ای که خود متولی مشخصی ندارند، توسط این سازمان تولیت شده و آنها افراد معینی را برای این وظیفه انتخاب می‌کنند.
وظایف متولی مال وقفی
وظایف متولی از دیگر مواردی است که می‌تواند منجر به بروز ابهامات و مشکلات مختلفی میان افراد شده و گاهاً پرونده‌های موجود در این حیطه را به خود اختصاص دهد. اگر بخواهیم به صورت موردی وظایف متولی مال وقفی را خدمت شما عزیزان شرح دهیم، می‌توان موارد زیر را بیان کرد:
- نگهداری و محافظت از اصل وقف
- تحصیل و جمع آوری درآمد موقوفه
- تقسیم درآمد موقوفه میان مستحقین یا افراد مشخص شده
- ثبت مال موقوفه و انجام امورات اداری مرتبط با آن
- ثبت دعاوی اعتراض، دفاع یا هرگونه اقدام قضایی دیگر در جهت صیانت ملک موقوفه یا مشکلات حقوقی که می‌تواند برای آن به وجود بیاید.
- پرداخت مالیات و هزینه‌های مرتبط با مال موقوفه
- داشتن یک دفتر یا سیستم حسابداری مشخص برای رصد درآمد و مخارج مال موقوفه
به صورت کلی تمامی موضوعات و مواردی که پیرامون صیانت از مال موقوفه و هزینه‌های آن وجود دارد، در این حیطه قرار می‌گیرد. همچنین شخص متولی هم در برابر آنها مسئولیت کامل دارد.
نحوه اثبات تولیت مال وقفی
اهمیت متولی بودن موجب شده تا بخش قابل توجهی از افراد به دنبال اثبات تولیت مال وقفی باشند. به بیان ساده‌تر این موضوع می‌تواند به آنها کمک کند تا از مزایای مرتبط با آن بهره‌مند شده و بدین ترتیب امورات مال موقوفه را در اختیار بگیرند. در این رابطه باید عنوان کنیم که جهت اثبات تولیت مال وقفی، راهکارهای مختلفی وجود دارد. اما مهم‌ترین آنها داشتن هرگونه سند کتبی و قابلیت اتکا است بتواند تولیت شما را ثابت کند.
برای مثال وقف نامه معتبری که در آن به صورت مشخص از شما به عنوان متولی یاد شده باشد، مدرک بسیار معتبری خواهد بود. در صورت عدم وجود این موارد، می‌توان از شهادت شاهدان، اماره ید و راهکارهای دیگر استفاده کرد. غالبا تعیین این راهکارها و موارد مرتبط با آنها، می‌بایستی توسط یک وکیل حرفه‌ای و با تجربه برای شما انجام شود. در غیر این صورت شانس زیادی جهت موفقیت در پرونده نخواهید داشت.
نحوه عزل تولیت مال وقفی
چگونگی عزل تولیت مال وقفی هم از دیگر مواردی است که می‌تواند ذهن بسیاری از کاربران را به خود درگیر کند. در حالت کلی باید عنوان کنیم که بر مبنای ماده ۷۹ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف، امکان عزل متولی بعد از پذیرش آن وجود ندارد؛ مگر اینکه شخص واقف، در عقد وقف و به صورت مشخص، امکان عزل متولی را بیان کرده باشد.
با این حال همان قانون هم ادامه فعالیت متولی را به قرار دادن ضم الامین مشروط کرده است. به بیان ساده‌تر، اگر در اقدامات متولی، خیانت محرز گردد یا مشکوک به آن باشد، سازمان مربوطه می‌تواند شخصی را برای تحت نظر گرفتن او تعیین کند که این شخص به عنوان ضم‌الامین شناخته می‌شود.
چگونگی دریافت حکم تولیت مال وقفی
حکم تولیت مال وقفی را می‌توان به عنوان محکم‌ترین و بهترین سندی دانست که می‌تواند تولیت یک فرد برای مال موقوفه را مشخص سازد. با این حال به دست آوردن این حکم مسیر خاص خود را دارد. به صورت پیش فرض شما بایستی برای دریافت این حکم به اداره اوقاف مراجعه کنید. در این حالت شما بایستی درخواست تولیت موقوفه را به اداره مربوطه ارائه دهید. این اداره هم در گام نخست از راهکارهای مختلفی نسبت به بررسی درخواست شما اقدام می‌کند.
برای مثال اگر مدارک خاصی پیوست کرده باشید، آنها را بررسی می‌کند. همچنین نسبت به ادعای شما تحقیق کرده و از شهادت شاهدان هم استفاده می‌کند. ممکن است در این مسیر با کارشناسان حرفه‌ای در این امور هم مشورت صورت گیرد. در صورت محرز شدن ادعای شما، با درخواستتان موافقت شده و حکم تولیت صادر خواهد شد.
اما مادامی که اداره مربوطه هرگونه اشکالی را در آن بیابد، عملا با درخواست شما مخالفت خواهد شد. در این حالت است که بیشتر متقاضیان به سراغ راهکار دوم می‌روند. در این راه، افراد درخواست خود را از طریق دفاتر خدمات قضایی برای دادگاه ارسال می‌کنند.
عموماً دادگاه هم پس از طی کردن مراحل مربوطه و انجام تحقیقات لازم مانند بررسی وقف نامه یا شهادت شاهدان، ارزیابی‌های نهایی را انجام داده و حکم تولیت را صادر می‌کند. لازم به ذکر است که اگر شما وقف نامه معتبری در اختیار داشته باشید که در آن به صورت مشخص از شما به عنوان متولی یاد شده باشد، مسیرتان بسیار آسان‌تر خواهد شد.
اهمیت مشاوره حقوقی برای اثبات تولیت مال وقفی
دریافت تولیت مال وقفی می‌تواند از لحاظ قانونی و اجتماعی، مزیت‌های قابل توجهی برای افراد داشته باشد. افزون بر این موارد، این موضوع به عنوان یک مسئولیت شرعی هم قلمداد خواهد شد. همین عامل هم باعث شده تا متقاضیان زیادی برای اثبات تولیت مال وقفی وجود داشته باشد. با این حال اکثریت این افراد آگاهی اندکی در رابطه با قوانین مربوط بدان دارند. به نحوی که نمی‌توانند با استفاده از این قوانین، نسبت به دریافت حقوق قانونی خود اقدام کنند.
حتی گاهاً برخی از این افراد، امورات قانونی مربوط به آن را به صورت اشتباه انجام می‌دهند که باعث می‌شود در نهایت پروسه‌شان طولانی‌تر شده و یا عملاً شانس موفقیت در پرونده را از دست بدهند. در چنین شرایطی است که دریافت مشاوره حقوقی اثبات تولیت مال وقفی می‌تواند یک شاه کلید مناسب برای آنها باشد. این گروه از افراد می‌توانند شرایط خود را برای مشاورین بازگو کرده و بر مبنای صلاحدید آنها، راهکار مناسب را در پیش گیرند.
این مشاوران می‌توانند شرایط و مدارک آنها را ارزیابی کرده و بر این مبنا تصمیم گیری‌های بعدی را برای آنها مشخص سازند. افزون بر این موارد، کمک گرفتن از چنین وکلایی می‌تواند هزینه‌های آنها را کاهش داده و شانس موفقیتشان را تا حد زیادی بیشتر کند. مجموع کلی این موارد اهمیت مشاوره حقوقی برای اثبات تولیت مال وقفی را بیشتر کرده است.
بهترین مرکز برای مشاوره حقوقی اثبات تولیت مال وقفی
از آنجایی که موضوع تولیت مال وقفی فراگیری بالایی ندارد، لذا به ندرت می‌توان وکیلی را یافت که به صورت اختصاصی در این حیطه فعالیت کند. چنین مولفه‌ای هم سبب شده تا اطلاعات و توصیه‌های بسیاری از وکلا، چندان نشأت گرفته از تجربه نباشد. این مورد نیز کار را برای اکثر متقاضیان دشوارتر می‌کند.
ما در موسسه آرمان وکالت سعی کرده‌ایم تا بهترین و حرفه‌ای ترین وکلا در حیطه اثبات تولیت مال وقفی را در تیم خود گردآوری کنیم. افزون بر این موارد، ما تعرفه های بسیار مناسبی را هم تعیین کرده‌ایم که می تواند به سادگی هرچه تمام‌تر با شرایط اکثریت افراد انطباق داشته باشد. لذا اگر شما هم درگیر پرونده های مربوط به تولیت مال وقفی هستید، میتوانید هم اکنون از طریق شماره ۰۲۱۹۱۰۱۴۰۴۸ با کارشناسان ما گفتگو نمایید.
همچنین توصیه می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مطلب مشاوره حقوقی وقف را نیز مطالعه فرمایید.
سوالات متداول
منظور از متولی مال وقفی کیست؟
به فرد یا افرادی گفته می شود که وظیفه نگهداری و انجام امور مال وقفی را بر عهده دارند.
در چه شرایطی می توان متولی مال وقفی را عزل کرد؟
تنها در صورتی که امکان عزل آن توسط شخص واقف ذکر شده باشد.
برای دریافت حکم تولیت مال وقفی باید به کجا مراجعه کرد؟
اداره اوقاف و دادگاه دو ارگان مشخص برای صدور حکم تولیت هستند.
